Προσκύνημα – Άδεια από τον Δήμαρχο
Μετά την συγκέντρωση των χορευτών από σπίτι σε σπίτι (μάσιμο) τα μπουλούκια
κατευθύνονται προς το Δημαρχείο, στον ίδιο χώρο όπου κατά τα χρόνια της
Τουρκοκρατίας βρισκόταν το διοικητήριο της πόλης. Εδώ ο αρχηγός του χορευτικού
μπουλουκιού θα πρέπει να ζητήσει την άδεια για να χορέψουν οι Μπούλες στους
δρόμους της πόλης. Από το 1912 και μετά, με την απελευθέρωση της πόλης, ο
λόγος για την άδεια αυτή εξέλιπε, συνεχίζεται όμως εθιμικά να τηρείται η ίδια
σχεδόν διαδικασία. Πρώτα, το μπουλούκι θα κυκλώσει συμβολικά τρεις φορές την
πλατεία. Έπειτα, ο αρχηγός θα ανέβει στο Δημαρχείο, μόνος αυτός από όλους τους
χορευτές, θα βγάλει τον πρόσωπο και θα αποκαλυφθεί στους άρχοντες της πόλης.
Ο Δήμαρχος με χαρά θα παραχωρήσει την άδεια τέλεσης του εθίμου, ενώ η
γυναικεία μορφή, άνδρας βέβαια κάτω από γυναικεία φορεσιά και μάσκα, κερνά
τους περευρισκόμενους τσίπουρο και μεζέδες.
Παράλληλα, στην πλατεία μπροστά από το Δημαρχείο οι χορευτές τελούν έναν
τελετουργικό χαιρετισμό-χορό, τον ζαλιστό. Τανύζονται και σείουν τον κορμό τους
με περηφάνια, ώστε να κουδουνίσουν τα ασημένια νομίσματα στον θώρακα,
δημιουργώντας πανδαιμόνιο με τον μεταλλικό τους ήχο. Την ίδια ώρα, αντίθετα, οι
γυναικείες μορφές του εθίμου, σκύβουν και προσκυνούν, όπως άρμοζε στην θέση
των γυναικών την εποχή της δημιουργίας και αποκρυστάλλωσης του εθίμου.
Με την εμφάνιση όμως του Δημάρχου στο παράθυρο και την παραχώρηση της
άδειας ο σκοπός του ζουρνά αλλάζει, γίνεται χαρούμενος και ζωηρός, όπως και ο
χορός πηδηχτός, συγκαθιστός. Το τραγούδι «Κάτω στην Ρόιδο» μιλά για την
ερωτική καταδίωξη μιας όμορφης Ρωμιοπούλας από έναν ερωτοχτυπημένο
Τούρκο, που καταλήγει τελικά στην σωτηρία της κόρης και την ρητή απόρριψη του
νέου. Αμέσως μετά ο ζουρνάς παιανίζει τον Θούριο, μια τοπική παραλλαγή του
φημισμένου επαναστατικού τραγουδιού του Ρήγα που καλεί τους Χριστιανούς της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε εξέγερση εναντίον της τυραννίας του Σουλτάνου. Η
παρουσία του μπουλουκιού στο Δημαρχείο κορυφώνεται με την εκτέλεση αρκετών
κυκλικών χορών, στους οποίους κυριαρχούν η Παπαδιά, ο Νταβέλης, ο Σωτήρης,
και χορεύουν οι παλιότεροι χορευτές, προεξάρχοντος του αρχηγού.
1η στάση - τριόδι του Λάμνια
Μερικές μόνο δεκάδες μέτρα δυτικά του Δημαρχείου, στην οδό Κοραή το
μπουλούκι συναντά το πρώτο τριόδι – σταυροδρόμι. Μπαίνοντας στην γειτονιά τα
όργανα παίζουν την πατινάδα του Σανιδά, με θέμα την σκανδαλιστικά νεωτερική
και φιλελεύθερη συμπεριφορά μιας γνωστής Ναουσαίας του 19 ου αι. Εδώ, όπως και
σε κάθε άλλον τέτοιο χώρο, θα στηθεί κυκλικός χορός, όπου οι χορευτές της
γειτονιάς θα επιδείξουν την χορευτική τους δεινότητας σε συγγενείς και οικείους.
Το όνομα της γειτονιάς, τριόδι του Λάμνια, προέρχεται από την οικογένεια Λαμνίδη
που είχε ονομαστό κατάστημα υφασμάτων εδώ. Η οικογένεια Λαμνίδη, από τις
πλουσιότερες της πόλης, δραστηριοποιούνταν εμπορικά στην Αίγυπτο κατά τον 19 ο
και πρώιμο 20 ο αι., ενώ αργότερα ασχολήθηκε και με τις βιομηχανικές επιχειρήσεις
στην Νάουσα και την Θεσσαλονίκη. Στην ίδια περίπου περιοχή έμεναν και άλλες
πλούσιες οικογένειες της πόλης, όπως οι Λογγαίοι και Γκουταίοι.
Μερικές μόνο δεκάδες μέτρα δυτικά του Δημαρχείου, στην οδό Κοραή το
μπουλούκι συναντά το πρώτο τριόδι – σταυροδρόμι. Μπαίνοντας στην γειτονιά τα
όργανα παίζουν την πατινάδα του Σανιδά, με θέμα την σκανδαλιστικά νεωτερική
και φιλελεύθερη συμπεριφορά μιας γνωστής Ναουσαίας του 19 ου αι. Εδώ, όπως και
σε κάθε άλλον τέτοιο χώρο, θα στηθεί κυκλικός χορός, όπου οι χορευτές της
γειτονιάς θα επιδείξουν την χορευτική τους δεινότητας σε συγγενείς και οικείους.
Το όνομα της γειτονιάς, τριόδι του Λάμνια, προέρχεται από την οικογένεια Λαμνίδη
που είχε ονομαστό κατάστημα υφασμάτων εδώ. Η οικογένεια Λαμνίδη, από τις
πλουσιότερες της πόλης, δραστηριοποιούνταν εμπορικά στην Αίγυπτο κατά τον 19 ο
και πρώιμο 20 ο αι., ενώ αργότερα ασχολήθηκε και με τις βιομηχανικές επιχειρήσεις
στην Νάουσα και την Θεσσαλονίκη. Στην ίδια περίπου περιοχή έμεναν και άλλες
πλούσιες οικογένειες της πόλης, όπως οι Λογγαίοι και Γκουταίοι.
2η στάση Πλατεία Καμένα
Η περιοχή, που διαμορφώθηκε ως πλατεία μετά την καταστροφή της πόλης το
1949, στο τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, ήταν παλιότερα το εμπορικό κέντρο της
πόλης, καθώς εδώ δραστηριοποιούνταν οικονομικά αλλά και διέμεναν επίσης
πολλές από τις πλουσιότερες επιχειρηματικές οικογένειες. Δεν είναι επομένως
3η στάση Πλατεία Πουλιάνα
Η γειτονιά της Πουλιάνας, που σημαίνει χώρος ανοιχτός /αλώνι, διατηρεί και
σήμερα ακόμη μέρος της παλιάς χωροταξικής της οργάνωσης και της
αρχιτεκτονικής της όψης. Βρίσκεται πολύ κοντά στην βορεινή όχθη της Αράπιτσας,
ενώ επίκεντρο της γειτονιάς είναι η εκκλησία της Μεταμόρφωσης και το παλιό
σχολείο. Στην ίδια γειτονιά βρισκόταν παλιότερα ένα από τα τέσσερα πλατάνια που
από την ίδρυση της πόλης σημείωνε το νότιο όριο της Νάουσας. Ορισμένα από τα
καλύτερα σωζόμενα παλιά σπίτια της Νάουσας όπως το αρχοντικό Μούγγρη και το
αρχοντικό Ματθαίου βρίσκονται στην γειτονιά αυτή, πάνω στην διαδρομή των
μπουλουκιών.
4η στάση Μπατάνια
Η περιοχή Μπατάνια γύρω από την παλιά, κατεστραμμένη από τους Ναζί, γέφυρα
της Αράπιτσας πήρε το όνομά της από τα ομώνυμα εργαστήρια επεξεργασίας
μάλλινων υφασμάτων. Αυτά διέθεταν υδροκίνητες μηχανές, στις οποίες το νερό
έπεφτε με ορμή στην φτερωτή και έθετε σε κίνηση τα κοπάνια, μεγάλα ξύλινα
σφυριά που κρέμονταν από μια οριζόντιο δοκό. Τα κοπάνια, κτυπώντας ρυθμικά το
τυλιγμένο σε έναν οριζόντιο ξύλινο κορμό μάλλινο ύφασμα, έσφιγγαν τους
κόμπους, προσδίδοντας αντοχή. Μαζί με τα μπατάνια λειτουργούσαν και
ντριστέλες (νεροτριβές). Το νερό που έπεφτε μέσω ενός αγωγού (καρούτα)
ορμητικό σε μια κωνική κοιλότητα στο έδαφος προκαλούσε δίνη που γύριζε τα
υφαντά με δύναμη καθαρίζοντας και κάνοντάς τα αφράτα. Στην περιοχή δεσπόζει η
οικία και σουσαμόμυλος Μάκη, που λειτουργεί σήμερα ως έδρα του Ομίλου
Γενίτσαροι και Μπούλες.
5η στάση Πάρκο Νάουσας
Το πάρκο της Νάουσας ήταν ένας ελεύθερος χώρος που χρησιμοποιούνταν για
πολλά χρόνια είτε ως τόπος αναψυχής είτε ως μέρος άθλησης της νεολαίας. Εδώ
λειτουργούσε το ιστορικό κέντρο Κιόσκι από την δεκαετία του 1920. Στην συλλογική
μνήμη των Ναουσαίων το πάρκο σχετίζεται με την μεγάλη σφαγή που ακολούθησε
την κατάληψη της Νάουσας από τους Τούρκους το 1822. Εκατοντάδες Ναουσαίοι
συγκεντρώθηκαν στον χώρο αυτόν και θανατώθηκαν κατ’ εφαρμογή των διαταγών
του Σουλτάνου. Σύμφωνα με τον θρύλο η σφαγή τερματίστηκε μόνο μετά από ένα
θαυμαστό γεγονός που προκάλεσε τρόμο στους Τούρκους: ένας Ναουσαίος παρά
τον αποκεφαλισμό του περπάτησε μερικά μέτρα, πριν σωριαστεί το άψυχο και
ακέφαλο κορμί του στο έδαφος. Σήμερα μέρος του πάρκου έχει αφιερωθεί στην
μνήμη των αγωνιστών της Ελευθερίας είτε αυτοί πολέμησαν κατά την Επανάσταση
είτε συμμετείχαν στον Μακεδονικό Αγώνα ή μαρτύρησαν κατά την ποντιακή
γενοκτονία.
6η στάση Ο Άγιος Γεώργιος
Κατά την διάρκεια της διαδρομής των χορευτών από το Πάρκο ως τον Άγιο Γεώργιο
τα όργανα παίζουν τον σκοπό Καμπάνα γιατί παραδοσιακά η καμπάνα του ναού
καλωσορίζει το μπουλούκι που πλησιάζει. Ο Άγιος Γεώργιος συνδέεται με το
γεγονός του Χαλασμού, αφού από την πύλη του παρακείμενου τείχους
κατόρθωσαν οι Τούρκοι να διεισδύσουν στην κοιμώμενη πόλη, λίγες μέρες μετά το
Πάσχα του 1822. Η καταστροφή που υπέστη ο ναός ήταν σημαντική και μόλις την
δεκαετία του 1840 κατόρθωσε να επισκευαστεί και να επαναλειτουργήσει.
Σημαντικό ποσό για την αγιογράφησή του διέθεσε ο Γεώργιος Μπουφέλας, η
εικόνα του οποίου έχει ιστορηθεί δεξιά της εισόδου προς τον κυρίως ναό. Ο Άγιος
Γεώργιος είναι μια τρίκλιτη βασιλική στην οποίαν προστέθηκε κατά τα μέσα του
20 ου αι. κι ένας τρούλος. Πολύ ενδιαφέρουσες είναι οι εικόνες του τέμπλου και των
προσκυνηταριών, έργα ζωγράφων της Μακεδονίας, που φέρουν και κτιτορικές
επιγραφές.
7η στάση Αλώνια
Όπως λέει και το όνομά της, η πλατεία των Αλωνίων χρησιμοποιούνταν παλιότερα
για το αλώνισμα του σιταριού και του κριθαριού. Στην ευρύτερη περιοχή, κυρίως
στην οδό Αγίου Θεοφάνους, σώζονται ακόμα αρκετά παλιά ναουσαίικα σπίτια και
διατηρείται σε κάποιον βαθμό η αρχική χωροταξική οργάνωσή τους. Μπαίνοντας
στην πλατεία των Αλωνίων υπό τους ήχους του τραγουδιού της Μαρίας οι χορευτές
αρχίζουν σταδιακά να αφαιρούν τους Προσώπους και να αποκαλύπτονται μετά από
την κοπιώδη χορευτική διαδρομή διάρκειας 7-8 ωρών. Εδώ θα χαθούν στις
αγκαλιές των δικών τους που τους περιμένουν, θα δοκιμάσουν τα πλούσια
κεράσματα των γυναικών της γειτονιάς και θα στήσουν ένα τρανό γλέντι μαζί με
παλιότερους χορευτές, ενώνοντας σε έναν μεγάλο κύκλο μνήμες, γενιές και
συναισθήματα. Μετά από ώρα θα αποχωρίσουν συνοδευόμενοι από πλήθος
κόσμου χορεύοντας και τραγουδώντας ως τα Καμένα.
TRACK THE BOULES
ΒΡΕΣ ΤΙΣ ΜΠΟΥΛΕΣ